|| ప్రథమ చరితమ్ ||
అస్య శ్రీ ప్రథమచరితస్య బ్రహ్మా ఋషిః, గాయత్రీ ఛందః, శ్రీమహాకాళీ దేవతా, నందా శక్తిః, రక్తదంతికా బీజం, అగ్నిస్తత్త్వం, ఋగ్వేద ధ్యానం, శ్రీమహాకాళీప్రీత్యర్థే ప్రథమచరిత పారాయణే వినియోగః |
ధ్యానం –
ఖడ్గం చక్రగదేషుచాపపరిఘాన్ శూలం భుశుండీం శిరః
శంఖం సందధతీం కరైస్త్రినయనాం సర్వాంగభూషావృతామ్ |
నీలాశ్మద్యుతిమాస్యపాదదశకాం సేవే మహాకాలికాం
యామస్తౌత్ స్వపితే హరౌ కమలజో హంతుం మధుం కైటభమ్ ||
ఓం నమశ్చండికాయై ||
ఓం ఐం మార్కండేయ ఉవాచ || ౧ ||
సావర్ణిః సూర్యతనయో యో మనుః కథ్యతేఽష్టమః |
నిశామయ తదుత్పత్తిం విస్తరాద్గదతో మమ || ౨ ||
మహామాయానుభావేన యథా మన్వంతరాధిపః |
స బభూవ మహాభాగః సావర్ణిస్తనయో రవేః || ౩ ||
స్వారోచిషేఽంతరే పూర్వం చైత్రవంశసముద్భవః |
సురథో నామ రాజాఽభూత్ సమస్తే క్షితిమండలే || ౪ ||
తస్య పాలయతః సమ్యక్ ప్రజాః పుత్రానివౌరసాన్ |
బభూవుః శత్రవో భూపాః కోలావిధ్వంసినస్తదా || ౫ ||
తస్య తైరభవద్యుద్ధమతిప్రబలదండినః |
న్యూనైరపి స తైర్యుద్ధే కోలావిధ్వంసిభిర్జితః || ౬ ||
తతః స్వపురమాయాతో నిజదేశాధిపోఽభవత్ |
ఆక్రాంతః స మహాభాగస్తైస్తదా ప్రబలారిభిః || ౭ ||
అమాత్యైర్బలిభిర్దుష్టైర్దుర్బలస్య దురాత్మభిః |
కోశో బలం చాపహృతం తత్రాపి స్వపురే తతః || ౮ ||
తతో మృగయావ్యాజేన హృతస్వామ్యః స భూపతిః |
ఏకాకీ హయమారుహ్య జగామ గహనం వనమ్ || ౯ ||
స తత్రాశ్రమమద్రాక్షీద్ద్విజవర్యస్య మేధసః |
ప్రశాంతశ్వాపదాకీర్ణం మునిశిష్యోపశోభితమ్ || ౧౦ ||
తస్థౌ కంచిత్ స కాలం చ మునినా తేన సత్కృతః |
ఇతశ్చేతశ్చ విచరంస్తస్మిన్ మునివరాశ్రమే || ౧౧ ||
సోఽచింతయత్తదా తత్ర మమత్వాకృష్టమానసః || ౧౨ ||
మత్పూర్వైః పాలితం పూర్వం మయా హీనం పురం హి తత్ |
మద్భృత్యైస్తైరసద్వృత్తైర్ధర్మతః పాల్యతే న వా || ౧౩ ||
న జానే స ప్రధానో మే శూరో హస్తీ సదా మదః |
మమ వైరివశం యాతః కాన్ భోగానుపలప్స్యతే || ౧౪ ||
యే మమానుగతా నిత్యం ప్రసాదధనభోజనైః |
అనువృత్తిం ధ్రువం తేఽద్య కుర్వంత్యన్యమహీభృతామ్ || ౧౫ ||
అసమ్యగ్వ్యయశీలైస్తైః కుర్వద్భిః సతతం వ్యయమ్ |
సంచితః సోఽతిదుఃఖేన క్షయం కోశో గమిష్యతి || ౧౬ ||
ఏతచ్చాన్యచ్చ సతతం చింతయామాస పార్థివః |
తత్ర విప్రాశ్రమాభ్యాశే వైశ్యమేకం దదర్శ సః || ౧౭ ||
స పృష్టస్తేన కస్త్వం భో హేతుశ్చాగమనేఽత్ర కః |
సశోక ఇవ కస్మాత్త్వం దుర్మనా ఇవ లక్ష్యసే || ౧౮ ||
ఇత్యాకర్ణ్య వచస్తస్య భూపతేః ప్రణయోదితమ్ |
ప్రత్యువాచ స తం వైశ్యః ప్రశ్రయావనతో నృపమ్ || ౧౯ ||
వైశ్య ఉవాచ || ౨౦ ||
సమాధిర్నామ వైశ్యోఽహముత్పన్నో ధనినాం కులే |
పుత్రదారైర్నిరస్తశ్చ ధనలోభాదసాధుభిః || ౨౧ ||
విహీనశ్చ ధనైర్దారైః పుత్రైరాదాయ మే ధనమ్ |
వనమభ్యాగతో దుఃఖీ నిరస్తశ్చాప్తబంధుభిః || ౨౨ ||
సోఽహం న వేద్మి పుత్రాణాం కుశలాకుశలాత్మికామ్ |
ప్రవృత్తిం స్వజనానాం చ దారాణాం చాత్ర సంస్థితః || ౨౩ ||
కిం ను తేషాం గృహే క్షేమమక్షేమం కిం ను సాంప్రతమ్ || ౨౪ ||
కథం తే కిం ను సద్వృత్తా దుర్వృత్తాః కిం ను మే సుతాః || ౨౫ ||
రాజోవాచ || ౨౬ ||
యైర్నిరస్తో భవాంల్లుబ్ధైః పుత్రదారాదిభిర్ధనైః || ౨౭ ||
తేషు కిం భవతః స్నేహమనుబధ్నాతి మానసమ్ || ౨౮ ||
వైశ్య ఉవాచ || ౨౯ ||
ఏవమేతద్యథా ప్రాహ భవానస్మద్గతం వచః |
కిం కరోమి న బధ్నాతి మమ నిష్ఠురతాం మనః || ౩౦ ||
యైః సంత్యజ్య పితృస్నేహం ధనలుబ్ధైర్నిరాకృతః |
పతిస్వజనహార్దం చ హార్ది తేష్వేవ మే మనః || ౩౧ ||
కిమేతన్నాభిజానామి జానన్నపి మహామతే |
యత్ప్రేమప్రవణం చిత్తం విగుణేష్వపి బంధుషు || ౩౨ ||
తేషాం కృతే మే నిఃశ్వాసో దౌర్మనస్యం చ జాయతే || ౩౩ ||
కరోమి కిం యన్న మనస్తేష్వప్రీతిషు నిష్ఠురమ్ || ౩౪ ||
మార్కండేయ ఉవాచ || ౩౫ ||
తతస్తౌ సహితౌ విప్ర తం మునిం సముపస్థితౌ || ౩౬ ||
సమాధిర్నామ వైశ్యోఽసౌ స చ పార్థివసత్తమః || ౩౭ ||
కృత్వా తు తౌ యథాన్యాయం యథార్హం తేన సంవిదమ్ |
ఉపవిష్టౌ కథాః కాశ్చిచ్చక్రతుర్వైశ్యపార్థివౌ || ౩౮ ||
రాజోవాచ || ౩౯ ||
భగవంస్త్వామహం ప్రష్టుమిచ్ఛామ్యేకం వదస్వ తత్ || ౪౦ ||
దుఃఖాయ యన్మే మనసః స్వచిత్తాయత్తతాం వినా || ౪౧ ||
మమత్వం గతరాజ్యస్య రాజ్యాంగేష్వఖిలేష్వపి |
జానతోఽపి యథాజ్ఞస్య కిమేతన్మునిసత్తమ || ౪౨ ||
అయం చ నికృతః పుత్రైర్దారైర్భృత్యైస్తథోజ్ఝితః |
స్వజనేన చ సంత్యక్తస్తేషు హార్దీ తథాప్యతి || ౪౩ ||
ఏవమేష తథాహం చ ద్వావప్యత్యంతదుఃఖితౌ |
దృష్టదోషేఽపి విషయే మమత్వాకృష్టమానసౌ || ౪౪ ||
తత్కిమేతన్మహాభాగ యన్మోహో జ్ఞానినోరపి |
మమాస్య చ భవత్యేషా వివేకాంధస్య మూఢతా || ౪౫ ||
ఋషిరువాచ || ౪౬ ||
జ్ఞానమస్తి సమస్తస్య జంతోర్విషయగోచరే |
విషయాశ్చ మహాభాగ యాతి చైవం పృథక్పృథక్ || ౪౭ ||
దివాంధాః ప్రాణినః కేచిద్రాత్రావంధాస్తథాపరే |
కేచిద్దివా తథా రాత్రౌ ప్రాణినస్తుల్యదృష్టయః || ౪౮ ||
జ్ఞానినో మనుజాః సత్యం కిం ను తే న హి కేవలమ్ |
యతో హి జ్ఞానినః సర్వే పశుపక్షిమృగాదయః || ౪౯ ||
జ్ఞానం చ తన్మనుష్యాణాం యత్తేషాం మృగపక్షిణామ్ |
మనుష్యాణాం చ యత్తేషాం తుల్యమన్యత్తథోభయోః || ౫౦ ||
జ్ఞానేఽపి సతి పశ్యైతాన్ పతంగాంఛావచంచుషు |
కణమోక్షాదృతాన్మోహాత్ పీడ్యమానానపి క్షుధా || ౫౧ ||
మానుషా మనుజవ్యాఘ్ర సాభిలాషాః సుతాన్ ప్రతి |
లోభాత్ప్రత్యుపకారాయ నన్వేతాన్ కిం న పశ్యసి || ౫౨ ||
తథాపి మమతావర్తే మోహగర్తే నిపాతితాః |
మహామాయాప్రభావేణ సంసారస్థితికారిణా || ౫౩ ||
తన్నాత్ర విస్మయః కార్యో యోగనిద్రా జగత్పతేః |
మహామాయా హరేశ్చైషా తయా సమ్మోహ్యతే జగత్ || ౫౪ ||
జ్ఞానినామపి చేతాంసి దేవీ భగవతీ హి సా |
బలాదాకృష్య మోహాయ మహామాయా ప్రయచ్ఛతి || ౫౫ ||
తయా విసృజ్యతే విశ్వం జగదేతచ్చరాచరమ్ |
సైషా ప్రసన్నా వరదా నృణాం భవతి ముక్తయే || ౫౬ ||
సా విద్యా పరమా ముక్తేర్హేతుభూతా సనాతనీ || ౫౭ ||
సంసారబంధహేతుశ్చ సైవ సర్వేశ్వరేశ్వరీ || ౫౮ ||
రాజోవాచ || ౫౯ ||
భగవన్ కా హి సా దేవీ మహామాయేతి యాం భవాన్ |
బ్రవీతి కథముత్పన్నా సా కర్మాస్యాశ్చ కిం ద్విజ || ౬౦ ||
యత్ప్రభావా చ సా దేవీ యత్స్వరూపా యదుద్భవా || ౬౧ ||
తత్సర్వం శ్రోతుమిచ్ఛామి త్వత్తో బ్రహ్మవిదాం వర || ౬౨ ||
ఋషిరువాచ || ౬౩ ||
నిత్యైవ సా జగన్మూర్తిస్తయా సర్వమిదం తతమ్ || ౬౪ ||
తథాపి తత్సముత్పత్తిర్బహుధా శ్రూయతాం మమ || ౬౫ ||
దేవానాం కార్యసిద్ధ్యర్థమావిర్భవతి సా యదా |
ఉత్పన్నేతి తదా లోకే సా నిత్యాప్యభిధీయతే || ౬౬ ||
యోగనిద్రాం యదా విష్ణుర్జగత్యేకార్ణవీకృతే |
ఆస్తీర్య శేషమభజత్కల్పాంతే భగవాన్ ప్రభుః || ౬౭ ||
తదా ద్వావసురౌ ఘోరౌ విఖ్యాతౌ మధుకైటభౌ |
విష్ణుకర్ణమలోద్భూతౌ హంతుం బ్రహ్మాణముద్యతౌ || ౬౮ ||
స నాభికమలే విష్ణోః స్థితో బ్రహ్మా ప్రజాపతిః |
దృష్ట్వా తావసురౌ చోగ్రౌ ప్రసుప్తం చ జనార్దనమ్ || ౬౯ ||
తుష్టావ యోగనిద్రాం తామేకాగ్రహృదయస్థితః |
విబోధనార్థాయ హరేర్హరినేత్రకృతాలయామ్ || ౭౦ ||
విశ్వేశ్వరీం జగద్ధాత్రీం స్థితిసంహారకారిణీమ్ |
నిద్రాం భగవతీం విష్ణోరతులాం తేజసః ప్రభుః || ౭౧ ||
బ్రహ్మోవాచ || ౭౨ ||
త్వం స్వాహా త్వం స్వధా త్వం హి వషట్కారః స్వరాత్మికా |
సుధా త్వమక్షరే నిత్యే త్రిధా మాత్రాత్మికా స్థితా || ౭౩ ||
అర్ధమాత్రాస్థితా నిత్యా యానుచ్చార్యా విశేషతః |
త్వమేవ సంధ్యా సావిత్రీ త్వం దేవి జననీ పరా || ౭౪ ||
త్వయైతద్ధార్యతే విశ్వం త్వయైతత్సృజ్యతే జగత్ |
త్వయైతత్పాల్యతే దేవి త్వమత్స్యంతే చ సర్వదా || ౭౫ ||
విసృష్టౌ సృష్టిరూపా త్వం స్థితిరూపా చ పాలనే |
తథా సంహృతిరూపాంతే జగతోఽస్య జగన్మయే || ౭౬ ||
మహావిద్యా మహామాయా మహామేధా మహాస్మృతిః |
మహామోహా చ భవతీ మహాదేవీ మహేశ్వరీ || ౭౭ ||
ప్రకృతిస్త్వం చ సర్వస్య గుణత్రయవిభావినీ |
కాలరాత్రిర్మహారాత్రిర్మోహరాత్రిశ్చ దారుణా || ౭౮ ||
త్వం శ్రీస్త్వమీశ్వరీ త్వం హ్రీస్త్వం బుద్ధిర్బోధలక్షణా |
లజ్జా పుష్టిస్తథా తుష్టిస్త్వం శాంతిః క్షాంతిరేవ చ || ౭౯ ||
ఖడ్గినీ శూలినీ ఘోరా గదినీ చక్రిణీ తథా |
శంఖినీ చాపినీ బాణభుశుండీపరిఘాయుధా || ౮౦ ||
సౌమ్యా సౌమ్యతరాశేషసౌమ్యేభ్యస్త్వతిసుందరీ |
పరాపరాణాం పరమా త్వమేవ పరమేశ్వరీ || ౮౧ ||
యచ్చ కించిత్క్వచిద్వస్తు సదసద్వాఖిలాత్మికే |
తస్య సర్వస్య యా శక్తిః సా త్వం కిం స్తూయసే మయా || ౮౨ ||
యయా త్వయా జగత్స్రష్టా జగత్పాత్యత్తి యో జగత్ |
సోఽపి నిద్రావశం నీతః కస్త్వాం స్తోతుమిహేశ్వరః || ౮౩ ||
విష్ణుః శరీరగ్రహణమహమీశాన ఏవ చ |
కారితాస్తే యతోఽతస్త్వాం కః స్తోతుం శక్తిమాన్ భవేత్ || ౮౪ ||
సా త్వమిత్థం ప్రభావైః స్వైరుదారైర్దేవి సంస్తుతా |
మోహయైతౌ దురాధర్షావసురౌ మధుకైటభౌ || ౮౫ ||
ప్రబోధం చ జగత్స్వామీ నీయతామచ్యుతో లఘు || ౮౬ ||
బోధశ్చ క్రియతామస్య హంతుమేతౌ మహాసురౌ || ౮౭ ||
ఋషిరువాచ || ౮౮ ||
ఏవం స్తుతా తదా దేవీ తామసీ తత్ర వేధసా |
విష్ణోః ప్రబోధనార్థాయ నిహంతుం మధుకైటభౌ || ౮౯ ||
నేత్రాస్యనాసికాబాహుహృదయేభ్యస్తథోరసః |
నిర్గమ్య దర్శనే తస్థౌ బ్రహ్మణోఽవ్యక్తజన్మనః || ౯౦ ||
ఉత్తస్థౌ చ జగన్నాథస్తయా ముక్తో జనార్దనః |
ఏకార్ణవేఽహిశయనాత్తతః స దదృశే చ తౌ || ౯౧ ||
మధుకైటభౌ దురాత్మానావతివీర్యపరాక్రమౌ |
క్రోధరక్తేక్షణావత్తుం బ్రహ్మాణం జనితోద్యమౌ || ౯౨ ||
సముత్థాయ తతస్తాభ్యాం యుయుధే భగవాన్ హరిః |
పంచవర్షసహస్రాణి బాహుప్రహరణో విభుః || ౯౩ ||
తావప్యతిబలోన్మత్తౌ మహామాయావిమోహితౌ || ౯౪ ||
ఉక్తవంతౌ వరోఽస్మత్తో వ్రియతామితి కేశవమ్ || ౯౫ ||
శ్రీభగవానువాచ || ౯౬ ||
భవేతామద్య మే తుష్టౌ మమ వధ్యావుభావపి || ౯౭ ||
కిమన్యేన వరేణాత్ర ఏతావద్ధి వృతం మయా || ౯౮ ||
ఋషిరువాచ || ౯౯ ||
వంచితాభ్యామితి తదా సర్వమాపోమయం జగత్ |
విలోక్య తాభ్యాం గదితో భగవాన్ కమలేక్షణః || ౧౦౦ ||
ఆవాం జహి న యత్రోర్వీ సలిలేన పరిప్లుతా || ౧౦౧ ||
ఋషిరువాచ || ౧౦౨ ||
తథేత్యుక్త్వా భగవతా శంఖచక్రగదాభృతా |
కృత్వా చక్రేణ వై చ్ఛిన్నే జఘనే శిరసీ తయోః || ౧౦౩ ||
ఏవమేషా సముత్పన్నా బ్రహ్మణా సంస్తుతా స్వయమ్ |
ప్రభావమస్యా దేవ్యాస్తు భూయః శృణు వదామి తే || ౧౦౪ ||
|| ఐం ఓమ్ ||
ఇతి శ్రీమార్కండేయపురాణే సావర్ణికే మన్వంతరే దేవీమాహాత్మ్యే మధుకైటభవధో నామ ప్రథమోఽధ్యాయః || ౧ ||
(ఉవాచమంత్రాః – ౧౪, అర్ధమంత్రాః – ౨౪, శ్లోకమంత్రాః – ౬౬, ఏవం – ౧౦౪)